ബോളിവുഡ് ചലച്ചിത്ര ചരിത്രത്തിൽ പ്രദർശന വിജയം കൊണ്ട് ചരിത്രം സൃഷ്ടിച്ച ഒരു ചലച്ചിത്രമാണ് ഷോലെ (Embers തീക്കനൽ). രമേശ് സിപ്പിയുടെ ബ്ലോക്ക്ബസ്റ്റർ ചിത്രമായ ‘ഷോലെ’യുടെ പുതിയ ഒരു അൺകട്ട് പതിപ്പ് ജൂൺ 27 ന് ഇറ്റലിയിൽ നടക്കുന്ന വാർഷിക ഇൽ സിനിമ റിട്രോവാറ്റോ ഫെസ്റ്റിവലിൽ (Piazza Maggiore in Italy’s Bologna) വേൾഡ് പ്രീമിയർ ചെയ്യാൻ ഒരുങ്ങുന്നു .
ചിത്രത്തിന്റെ 50 ാം വാർഷികത്തിന്റെ സ്മരണയ്ക്കായി, അമിതാഭ് ബച്ചനും ധർമ്മേന്ദ്രയും അഭിനയിച്ച ചിത്രത്തിന്റെ അൺകട്ട് പതിപ്പിൽ, പോലീസ് അറസ്റ്റ് ചെയ്യുന്നതിന് പകരം താക്കൂർ ഗബ്ബർ സിങ്ങിനെ കൊലപ്പെടുത്തുന്ന യഥാർത്ഥ അവസാനം കാണിക്കും.
സെൻസർ ചെയ്ത തിയേറ്റർ പതിപ്പ് പതിനഞ്ച് വർഷത്തോളം പ്രേക്ഷകർ കണ്ട ഒരേയൊരു പതിപ്പായിരുന്നു. സിനിമയുടെ യഥാർത്ഥ, എഡിറ്റ് ചെയ്യാത്ത പതിപ്പ് 1990ൽ ബ്രിട്ടനിൽ വി.എച്ച്.എസ് പുറത്തിറങ്ങിയതോടെയാണ് ഒടുവിൽ ലഭ്യമായത്. അതിനുശേഷം, ഇറോസ് ഇന്റർനാഷണൽ ഡിവിഡിയിൽ രണ്ട് പതിപ്പുകൾ പുറത്തിറക്കി. സിനിമയുടെ ഡയറക്ടർ കട്ട് യഥാർത്ഥ ഫുൾ ഫ്രെയിം നിലനിർത്തുകയും 204 മിനിറ്റ് ദൈർഘ്യമുള്ളതുമാണ്; സെൻസർ ചെയ്ത വൈഡ്‌സ്‌ക്രീൻ പതിപ്പിന് 198 മിനിറ്റ് ദൈർഘ്യമുണ്ട്.
യഥാർത്ഥ അവസാനത്തിന് പുറമേ , മുമ്പ് ഇല്ലാതാക്കിയ നിരവധി രംഗങ്ങളും സിനിമയിൽ ഉൾപ്പെടുത്തും. 1975 ഓഗസ്റ്റ് 15 നാണ് ചിത്രം ആദ്യമായി പുറത്തിറങ്ങിയത്. ഫിലിം ഹെറിറ്റേജ് ഫൗണ്ടേഷനും സിപ്പി ഫിലിംസ് െ്രെപവറ്റ് ലിമിറ്റഡും സംയുക്തമായി നടത്തിയ പുനഃസ്ഥാപിച്ച പതിപ്പ്, ചിത്രം ആദ്യം ഉദ്ദേശിച്ചതുപോലെ തന്നെ തിരികെ കൊണ്ടുവരുന്നു.
ചിത്രത്തിന്റെ വേൾഡ് പ്രീമിയറുമായി ബന്ധപ്പെട്ട് നടൻ അമിതാഭ് ബച്ചൻ ഒരു പത്രക്കുറിപ്പ് പങ്കിട്ടു, ‘ചിത്രത്തിന്റെ ഷൂട്ടിംഗ് മറക്കാനാവാത്ത അനുഭവമായിരുന്നു’ എന്ന് വിവരിച്ചു.
അതേസമയം, ‘ഷോലെ’യിലെ അഭിനേതാക്കളുടെ പ്രതിഫലം പുറത്ത്. അമിതാഭ് ബച്ചനും ധർമേന്ദ്രയും പ്രധാനകഥാപാത്രങ്ങളെ അവതരിപ്പിച്ച് രമേഷ് സിപ്പി സംവിധാനംചെയ്ത ചിത്രത്തിന്റെ പ്രതിഫലവുമായി ബന്ധപ്പെട്ട വിവരങ്ങളാണ് ഇപ്പോൾ പുറത്തുവരുന്നത്. അമിതാഭ് ബച്ചനല്ല, വീരു എന്ന കഥാപാത്രത്തെ അവതരിപ്പിച്ച ധർമേന്ദ്രയ്ക്കാണ് ചിത്രത്തിൽ ഏറ്റവും കൂടുതൽ പ്രതിഫലം ലഭിച്ചതെന്നാണ് ഇന്ത്യഡോട്ട്‌കോമിന്റെ റിപ്പോർട്ടിൽ പറയുന്നത്.
1.5 ലക്ഷമായിരുന്നു ചിത്രത്തിൽ ധർമേന്ദ്രയുടെ പ്രതിഫലം എന്ന് റിപ്പോർട്ട് പറയുന്നു. അമിതാഭ് ബച്ചന് ലഭിച്ചതാകട്ടെ ഒരുലക്ഷം രൂപ. ബച്ചനേക്കാൾ കൂടുതൽ പ്രതിഫലം, ഠാക്കൂർ ബൽദേവ് സിങ് എന്ന കഥാപാത്രത്തെ അവതരിപ്പിച്ച സഞ്ജീവ് കുമാറിന് ലഭിച്ചതായും റിപ്പോർട്ടിൽ പറയുന്നു. 1.25 ലക്ഷം രൂപയാണ് സഞ്ജീവ് കുമാറിന് ലഭിച്ചത്.
ഗബ്ബർ സിങ്ങിന്റെ വേഷത്തിലെത്തിയ അംജദ് ഖാന് 50,000 രൂപ പ്രതിഫലം ലഭിച്ചു. ഹേമാ മാലിനിയ്ക്ക് 75,000 രൂപയുമായിരുന്നു പ്രതിഫലം. കൂട്ടത്തിൽ ഏറ്റവും കുറവ് പ്രതിഫലം ജയാ ബച്ചനായിരുന്നു. 35,000 രൂപമാത്രമാണ് ജയാ ബച്ചന് ലഭിച്ചത്.
1975 ഓഗസ്റ്റ് 15നാണ് ചിത്രം ആദ്യമായി പ്രദർശിപ്പിച്ചത്. ഈ ആഗസ്റ്റിൽ ചിത്രം 50 വർഷം പൂർത്തിയാക്കും. ചിത്രത്തിൽ ജയ് എന്ന കഥാപാത്രത്തെയാണ് അമിതാഭ് ബച്ചൻ അവതരിപ്പിച്ചത്. ബച്ചൻ ആയിരുന്നില്ല ശത്രുഘ്‌നൻ സിൻഹയായിരുന്നു ജയ് എന്ന കഥാപാത്രത്തിന് ആദ്യചോയ്‌സ് എന്ന് നേരത്തെ ഒരു അഭിമുഖത്തിൽ ധർമേന്ദ്ര വെളിപ്പെടുത്തിയിരുന്നു. കഥാപാത്രത്തിനായി സംവിധായകന് ബച്ചന്റെ പേര് നിർദേശിച്ചത് താനാണെന്നും അദ്ദേഹം വ്യക്തമാക്കിയിരുന്നു.
ഷോലെയിലെ ഉപനായകവേഷമാണ് അമിതാഭ് ബച്ചനെ ഇന്ത്യയിലെ ഏറ്റവും ജനകീയനായ സൂപ്പർ താരമായി ഉയർത്തിയത്. അംജദ് ഖാൻ തിരക്കുള്ള നടനായി മാറാനും ഈ ചിത്രം ഉപകരിച്ചു. തുടർച്ചയായി 286 ആഴ്ചകൾ ഈ ചിത്രം മുംബൈയിലെ ‘മിനർവ’ ചലച്ചിത്രശാലയിൽ പ്രദർശിപ്പിക്കപ്പെട്ടു.
ഷോലെ ഒരു സ്റ്റീരിയോഫോണിക് സൗണ്ട് ട്രാക്കും 70 എംഎം വൈഡ്‌സ്‌ക്രീൻ ഫോർമാറ്റും ഉപയോഗിച്ച ആദ്യത്തെ ഇന്ത്യൻ സിനിമയായിരുന്നു. എന്നിരുന്നാലും, അക്കാലത്ത് യഥാർത്ഥ 70 എംഎം ക്യാമറകൾക്ക് ഉയർന്ന വിലയായിരുന്നതിനാൽ, ചിത്രം പരമ്പരാഗത 35 എംഎം ഫിലിമിൽ ചിത്രീകരിക്കുകയും 4:3 അനുപാതത്തിലുള്ള ചിത്രം പിന്നീട് 2.2:1 ഫ്രെയിമിലേക്ക് മാറ്റുകയും ചെയ്തു.
ഈ പ്രക്രിയയെക്കുറിച്ച് സിപ്പി ഇങ്ങനെ പറഞ്ഞു: ’70 എംഎം ഫോർമാറ്റ് വലിയ സ്‌ക്രീനിന്റെ വിസ്മയം വർദ്ധിപ്പിക്കുകയും ചിത്രം കൂടുതൽ വലുതാക്കുകയും ചെയ്യുന്നു, എന്നാൽ എനിക്ക് ശബ്ദത്തിന്റെ ഒരു വ്യാപനം ആവശ്യമുള്ളതിനാൽ ഞങ്ങൾ സിക്‌സ്ട്രാക്ക് സ്റ്റീരിയോഫോണിക് ശബ്ദം ഉപയോഗിച്ച് വലിയ സ്‌ക്രീനുമായി സംയോജിപ്പിച്ചു. ഇത് തീർച്ചയായും ഒരു വ്യത്യസ്തതയായിരുന്നു.’
70 എംഎം ഉപയോഗം സിനിമയുടെ പോസ്റ്ററുകളിൽ ഊന്നിപ്പറഞ്ഞിരുന്നു. അവിടെ സിനിമയുടെ പേര് സിനിമാസ്‌കോപ്പ് ലോഗോയ്ക്ക് സമാനമായി സ്‌റ്റൈലൈസ് ചെയ്തിരുന്നു. ‘ഇതുവരെ ഒരുമിച്ചുകൂടിയ ഏറ്റവും വലിയ താരനിര ഇതുവരെ പറഞ്ഞിട്ടുള്ളതിൽ വെച്ച് ഏറ്റവും വലിയ കഥ’ എന്ന ടാഗ് ലൈനോടെ സിനിമയുടെ പോസ്റ്ററുകൾ മുൻപുണ്ടായിരുന്ന ചിത്രങ്ങളിൽ നിന്ന് വ്യത്യസ്തമായി കാണപ്പെട്ടു.
ഷോലെയുടെ ഡയറക്ടർ കട്ടിൽ വ്യത്യസ്തമായ ഒരു ക്ലൈമാക്‌സ് ഉണ്ടായിരുന്നു. അതിൽ ഠാക്കൂർ, ഗബ്ബാർ തന്റെ കൈകൾ വെട്ടിമാറ്റാൻ ഉപയോഗിച്ച രണ്ട് തൂണുകളിലൊന്നിലെ ഒരു ആണിയുടെ മുകളിലേക്ക് ചവിട്ടി ഗബ്ബാറിനെ പിന്നിൽ കുത്തിക്കൊല്ലുന്നു. കൂടാതെ ചില അധിക അക്രമാസക്തമായ രംഗങ്ങളും ഈ പതിപ്പിലുണ്ടായിരുന്നു. ഠാക്കൂറിന്റെ ഷൂവിൽ കൂർത്ത ആണികൾ പിടിപ്പിക്കുന്നത്, ഗബ്ബാറിന്റെ മരണ രംഗം, ഇമാമിന്റെ മകൻ കൊല്ലപ്പെടുന്ന രംഗം, ഠാക്കൂറിന്റെ കുടുംബം കൂട്ടക്കൊല ചെയ്യപ്പെടുന്ന രംഗം എന്നിവ ഇന്ത്യൻ സെൻസർ ബോർഡ് സിനിമയിൽ നിന്ന് വെട്ടിമാറ്റി.
സെൻസർ ബോർഡിന് അക്രമത്തെക്കുറിച്ചും കാഴ്ചക്കാർ നിയമം ലംഘിച്ച് ആളുകളെ കഠിനമായി ശിക്ഷിക്കാൻ പ്രേരിപ്പിച്ചേക്കുമോ എന്നതിനെക്കുറിച്ചും ആശങ്കയുണ്ടായിരുന്നു. ഈ രംഗങ്ങൾ നിലനിർത്താൻ സിപ്പി പോരാടിയെങ്കിലും, ഒടുവിൽ സിനിമയുടെ ക്ലൈമാക്‌സ് വീണ്ടും ചിത്രീകരിക്കേണ്ടി വന്നു. സെൻസർ ബോർഡ് നിർദ്ദേശിച്ചതനുസരിച്ച്, ഠാക്കൂർ ഗബ്ബാറിനെ കൊല്ലുന്നതിന് തൊട്ടുമുമ്പ് പോലീസ് എത്തുകയും ഗബ്ബാറിനെ അറസ്റ്റ് ചെയ്യുകയും ചെയ്യുന്ന രംഗം ഉൾപ്പെടുത്തി.
ചിത്രത്തിൽ അക്രമത്തിന്റെ മഹത്വവൽക്കരണം, ഫ്യൂഡൽ ധാർമ്മികതയോടുള്ള അനുരൂപീകരണം, സാമൂഹിക ക്രമവും സംഘടിത അട്ടിമറിക്കാരും തമ്മിലുള്ള സംവാദം, ഹോമോസോഷ്യൽ ബന്ധങ്ങൾ, ഒരു ദേശീയ അന്യാപദേശമെന്ന നിലയിൽ സിനിമയുടെ പങ്ക് തുടങ്ങിയ നിരവധി പ്രമേയങ്ങൾ പണ്ഡിതന്മാർ ശ്രദ്ധിച്ചിട്ടുണ്ട്.
ഷോലെ എക്കാലത്തെയും മികച്ചതും ഏറ്റവും സ്വാധീനമുള്ളതുമായ ഇന്ത്യൻ സിനിമകളിൽ ഒന്നായിട്ടാണ് കണക്കാക്കപ്പെടുന്നത്. 2002ൽ ബ്രിട്ടീഷ് ഫിലിം ഇൻസ്റ്റിറ്റിയൂട്ട് നടത്തിയ ‘എക്കാലത്തെയും മികച്ച 10 ഇന്ത്യൻ സിനിമകൾ’ എന്ന വോട്ടെടുപ്പിൽ ഇത് ഒന്നാം സ്ഥാനത്ത് എത്തി. 2005ൽ, 50ാമത് ഫിലിംഫെയർ അവാർഡിന്റെ വിധികർത്താക്കൾ ഇതിനെ ’50 വർഷത്തെ മികച്ച സിനിമ’യായി തിരഞ്ഞെടുത്തു. ഇന്ത്യൻ ഡാക്കോയിറ്റ് സിനിമകളുടെയും സ്പാഗെട്ടി വെസ്‌റ്റേൺ സിനിമകളുടെയും സാമുറായി സിനിമയുടെയും ഘടകങ്ങൾ സംയോജിപ്പിച്ച് ‘ഡാക്കോയിറ്റ് വെസ്‌റ്റേൺ’ (ചിലപ്പോൾ ‘കറി വെസ്‌റ്റേൺ’ എന്നും വിളിക്കപ്പെടുന്നു) വിഭാഗത്തിൽപ്പെട്ട ഒരു ചിത്രമാണിത്. പലതരം വിഭാഗങ്ങളെ ഒരു വർക്കിൽ മിശ്രണം ചെയ്യുന്ന ‘മസാലാ ഫിലിം’ എന്നതിന്റെ ഒരു ഉത്തമ ഉദാഹരണം കൂടിയാണ് ഷോലെ.
ബാംഗ്ലൂർ രാമനഗര പട്ടണത്തിന് സമീപമുള്ള രാംദേവരബെട്ടയിലെ പാറക്കെട്ടുകൾ നിറഞ്ഞ പ്രദേശത്താണ് ഷോലെയുടെ ഭൂരിഭാഗം രംഗങ്ങളും ചിത്രീകരിച്ചത്. ഈ സ്ഥലങ്ങളിലേക്ക് എളുപ്പത്തിൽ എത്താൻ, സിനിമാ പ്രവർത്തകർക്ക് ബാംഗ്ലൂർ ഹൈവേയിൽ നിന്ന് രാമനഗരയിലേക്ക് ഒരു റോഡ് നിർമ്മിക്കേണ്ടി വന്നു.
കലാസംവിധായകൻ രാം യെഡേക്കർ ഷൂട്ടിംഗ് സ്ഥലത്ത് ഒരു ചെറു പട്ടണം തന്നെ നിർമ്മിച്ചു. സ്വാഭാവിക വെളിച്ചത്തിൽ രംഗങ്ങൾ ചിത്രീകരിക്കുന്നതിന് അനുയോജ്യമായ രീതിയിൽ, ബോംബെയിലെ രാജ്കമൽ സ്റ്റുഡിയോയുടെ പുറത്ത് ഒരു ജയിൽ സെറ്റ് നിർമ്മിച്ചു.
രാമനഗരയുടെ ഒരു ഭാഗം, സംവിധായകനോടുള്ള ആദരസൂചകമായി കുറച്ചുകാലം ‘സിപ്പി നഗർ’ എന്ന് അറിയപ്പെട്ടിരുന്നു. 2010 വരെ, രാമനഗരയിൽ എത്തുന്ന വിനോദസഞ്ചാരികൾക്ക് ‘ഷോലെ റോക്ക്‌സ്’ (സിനിമയുടെ ഭൂരിഭാഗവും ചിത്രീകരിച്ച സ്ഥലങ്ങൾ) സന്ദർശിക്കാനുള്ള അവസരം നൽകിയിരുന്നു.
1973 ഒക്ടോബർ 3ന് അമിതാഭ് ബച്ചനും ജയ ഭാദുരിയും അഭിനയിച്ച ഒരു രംഗത്തോടെയാണ് ചിത്രീകരണം ആരംഭിച്ചത്. ആ കാലഘട്ടത്തിലെ വളരെ വലിയ ബഡ്ജറ്റിൽ നിർമ്മിച്ച ഒരു സിനിമയായിരുന്നു ഇത്. അഭിനേതാക്കൾക്ക് പതിവായി വിരുന്നുകളും പാർട്ടികളും ഉണ്ടായിരുന്നു. സിനിമയുടെ നിർമ്മാണം രണ്ടര വർഷത്തോളം എടുത്തു, ബഡ്ജറ്റ് കടന്നുപോയി. സിപ്പിക്ക് താൻ ആഗ്രഹിച്ച ഫലം ലഭിക്കുന്നതുവരെ പലതവണ രംഗങ്ങൾ വീണ്ടും ചിത്രീകരിച്ചത് ഉയർന്ന ചിലവിനുള്ള ഒരു കാരണമായിരുന്നു. ‘യേ ദോസ്തി’ എന്ന 5 മിനിറ്റ് ഗാനരംഗം ചിത്രീകരിക്കാൻ 21 ദിവസമെടുത്തു. രാധ വിളക്ക് കൊളുത്തുന്ന രണ്ട് ചെറിയ രംഗങ്ങൾ ചിത്രീകരിക്കാൻ വെളിച്ച പ്രശ്‌നങ്ങൾ കാരണം 20 ദിവസമെടുത്തു. ഗബ്ബാർ ഇമാമിന്റെ മകനെ കൊല്ലുന്ന രംഗം 19 ദിവസമാണ് ചിത്രീകരിച്ചത്. മുംബൈപൂന റെയിൽവേ പാതയിൽ പൻവേലിന് സമീപം ചിത്രീകരിച്ച ട്രെയിൻ കൊള്ളയടിക്കുന്ന രംഗം പൂർത്തിയാക്കാൻ 7 ആഴ്ചയിലധികം സമയമെടുത്തു.
ചിത്രത്തിൽ അക്രമത്തിന്റെ മഹത്വവൽക്കരണം, ഫ്യൂഡൽ ധാർമ്മികതയോടുള്ള അനുരൂപീകരണം, സാമൂഹിക ക്രമവും സംഘടിത അട്ടിമറിക്കാരും തമ്മിലുള്ള സംവാദം, ഹോമോസോഷ്യൽ ബന്ധങ്ങൾ, ഒരു ദേശീയ അന്യാപദേശമെന്ന നിലയിൽ സിനിമയുടെ പങ്ക് തുടങ്ങിയ നിരവധി പ്രമേയങ്ങൾ പണ്ഡിതന്മാർ ശ്രദ്ധിച്ചിട്ടുണ്ട്. ആർ.ഡി. ബർമ്മൻ സംഗീതം നൽകിയ യഥാർത്ഥ സൗണ്ട് ട്രാക്കിന്റെയും (പ്രത്യേകം പുറത്തിറക്കിയ) സംഭാഷണങ്ങളുടെയും സംയോജിത വിൽപ്പന പുതിയ വിൽപ്പന റെക്കോർഡുകൾ സ്ഥാപിച്ചു. സിനിമയിലെ സംഭാഷണങ്ങളും ചില കഥാപാത്രങ്ങളും അങ്ങേയറ്റം ജനപ്രിയമായി, നിരവധി സാംസ്‌കാരിക പ്രതിഭാസങ്ങൾക്ക് കാരണമാവുകയും ഇന്ത്യയുടെ ദൈനംദിന സംസാരഭാഷയുടെ ഭാഗമായി മാറുകയും ചെയ്തു. 2014 ജനുവരിയിൽ, ഷോലെ 3D ഫോർമാറ്റിൽ തിയേറ്ററുകളിൽ വീണ്ടും പുറത്തിറക്കി.
Unquenchable fire in the minds of the audience; Sholay 50th anniversary celebrations to begin in Italy on June 27
